Een bijzonder verhaal over

Jonkheer Willem Hendrik Teding van Berkhout

Voorwoord

Op 28 november 1970 overleed te Heerlen mijn tante, de laatste telg uit het geslacht Bouman uit Heerlen. In haar nalatenschap bevond zich een oud plakboek met touwtjes bijeengebonden en in zeer slechte staat.

Ik moest de ingeplakte platen en herinneringen voorzichtig hieruit

verwijderen en alles conserveren.

Bij het openen trof ik voorin een visitekaartje aan van Jonkheer Willem Hendrik Teding van Berkhout.

Voor zijn overlijden in Heerlen had hij dit plakboek aan de familie Bouman, alwaar hij 20 jaar in pension is geweest en waarmee hij zeer goed bevriend was, als souvenir geschonken.

Het is gelukkig tot 1971 door mijn tante goed bewaard want het is een archief, waaruit men een groot deel van zijn levensgeschiedenis kan halen.

Naast zijn beroep als Ontvanger der Belastingen was hij ook een begaafde amateur-schilder.Hij heeft vele tekeningen, schilderijen en schetsen gemaakt, waarvan er waarschijnlijk nog veel bij mensen in de omgeving van Heerlen aanwezig zijn. Van deze schilderijen heb ik uit de nalatenschap van mijn vader,ze hingen in zijn ouderlijk huis te Heerlen, er drie uit erfenis verkregen samen met dit plakboek.

Tekening uit het schetsboek van de Teding van Berkhout,

waarschijnlijk is dit de schilder zelf

Zijn voorkeur bij het schilderen ging vooral uit naar kastelen en landschappen,

daarnaast landhuizen van vrienden.

De bekende fotograaf Hennequin uit Amsterdam moet een groot deel van zijn

werk in Limburg op foto’s vastgelegd hebben, getuige een krantenbericht dat zich in de verzameling bevond en waarin vermeld stond dat er welgelukte reproducties waren gemaakt van de schilderijen van onzen schilder Jonkheer Teding van Berkhout ,die de juweeltjes van onze omgeving op het doek bracht.

Bij het verder doorbladeren van dit alles ontdekte ik een groot aantal facetten van het leven en werken van deze amateur-schilder.

Ook zijn schetsboek(album) uit de periode 1865 tot 1903 bevond zich in dit plakboek. Hierin bevonden zich een vijftigtal schetsen ,vaak ingekleurd,van allerlei bezienswaardigheden in Nederland van 1865 tot 1900.

Dit alles wekte mijn nieuwsgierigheid en ik besloot er een studie van te maken.

Facetten uit het leven van Jonkheer Willem Hendrik Teding van Berkhout (1825-1903)

Genealogie

Jonkheer Willem Hendrik Teding van Berkhout is geboren op 27 Jul 1825 in Arnhem. Hij overleed op 25 Feb 1903 in Heerlen. Hij trad in 1845 op twintigjarige leeftijd in dienst van het Belastingkantoor te Arnhem, waar hij tot zijn pensionering in 1884 de post van Ontvanger waarnam in Heumen, Winterswijk, Borculo , Schoonhoven en Apeldoorn. Jonkheer Willem Hendrik trouwde op 7 Oct 1853 in Ubbergen met Jacqueline Louise Emilie de Chalmot dochter van Willem Lodewijk de Chalmot en Adriana Emilia van der Goes. Jacqueline is geboren op 11 Feb 1825 in Ubbergen. Zij overleed op 15 Jul 1881 in Apeldoorn.

Zij kregen de volgende kinderen:

1. Willem Lodewijk Teding van Berkhout, geboren op 5 augustus 1854 te Heumen, gedoopt op 1 oktober 1854 in de NH Kerk te Heumen. Overleden te Apeldoorn op 1 juli 1876 twintig jaar oud.

2. Emile Arnold Teding van Berkhout , geboren op 28 oktober 1855 te Heumen, gedoopt op 9 december 1855 in de NH Kerk te Heumen. Hij overleed op 25 Oct 1935 in 's- Gravenhage negenenzeventig jaar oud. Hij was luitenant-kolonel bij het regiment Grenadiers en Jagers te Den Haag. Hij trouwde 16-11-1880 met Ernestina Carolina Jacoba Roeloffs geboren 3 april 1859 te Apeldoorn, overleden 14 december 1937 te Diepenveen. Nakomelingen.

3. Arnold Willem Teding van Berkhout , geboren op 14 april 1857 te Heumen, gedoopt op 7 juni 1857 in de NH Kerk te Heumen., overleden op 15 mei 1874 te Kampen zeventien jaar oud.

4. Bernard Pieter Teding van Berkhout, geboren op 28 september 1858 te Heumen. Overleden op 14 november 1863 te Heumen vijf jaar oud. Begraven op het kerkhof van de Nederlands Hervormde Kerk te Heumen.

5. Pieter Jacques Teding van Berkhout, geboren op 6 Dec 1859 in Heumen, overleden 19 Dec 1915 in Lawang zesenvijfig jaar oud, hij vertrok naar Nederlands-Indie, gehuwd(1) 3 februari 1888 met Susanna la Fontaine geboren te Tegal,Djawa Indonesie 22 januari 1861,overleden 6 april 1942 te s’Gravenhage; gehuwd (2) 16 september 1909 met Ida Martha Henrietta Hartman,geboren 22 maart 1882 Lippstadt Westfalen (Dld.) ,overleden 19 maart 1961 te s’Gravenhage). Nakomelingen

6. Louis Henri Teding van Berkhout, geboren op 5 december 1861 te Heumen. Overleden op 5 augustus 1864 te Heumen twee jaar oud.

7. Jacques Wilhelm Teding van Berkhout, geboren op 12 november 1864 te Heumen, gedoopt op 8 januari 1865 in de NH Kerk te Heumen.Overleden op 31 maart 1869 te Geesteren vier jaar oud.

8. Elise Emerance Teding van Berkhout, geboren op 10 september 1866 te Winterswijk. Overleden op 26 januari 1867 vier maanden oud.

Handtekening van Jonkheer Willem Hendrik Teding van Berkhout 1866

Gegevens uit zijn verzameling

Van de periode voor 1851 zijn er weinig gegevens in deze verzameling.

De meeste bronnen zijn van na zijn huwelijk in 1853 .

Omstreeks 1851 heeft hij zich in Heumen gevestigd vanuit Arnhem,gezien zijn attestatie in de NH Kerk te Heumen bij Ds. J.Stunnemeijer op 5 mei 1851.

Hij was toen 26 jaar oud.

In 1853 trouwde hij met Jacqueline Louise Emilie de Chalmot ,dochter van een collega uit Ubbergen bij Nijmegen.

Daar heeft hij ook kennis gemaakt met J.D. van der Brugghen, ontvanger der belastingen en Jonkheer G.J.Dommer van Poldersveld, rentenier.

In Heumen heeft hij in ieder geval tot 1865 gewoond, daarna waarschijnlijk korte tijd in Geesteren en toen in Winterswijk,de eerste tekeningen van 1865 in het schetsboek zijn van Winterswijk en omgeving.

In 1863 overleed een kind in Heumen, Bernard Pieter, oud vijf jaar.

In de verzameling is een tekening aanwezig van zijn zoon op zijn sterfbed, met een schets van het graf naast een grafkelder die voorzien was van een imposant hekwerk.

Jhr. Bernard Pieter Teding van Berkhout ,5 jaar oud, op zijn sterfbed 14 november 1863

getekend door zijn vader Jhr.Willem Hendrik Teding van Berkhout

Aangezien ik deze omgeving goed ken, herkende ik dit hekwerk en ben ik er naar toe gegaan.

Daar aangekomen bleek dat er restauratie-werkzaamheden bezig waren.

Van de begraafplaats aan de voorzijde van de kerk waren alle grafstenen verwijderd. Bij navraag aan de werklieden bleek dat deze werden afgevoerd.

Bij inspectie van deze grafzerken ontdekte ik de steen van Bernard Pieter Teding van Berkhout. Op mijn dringend verzoek aan de koster, welke ik heb bezocht met een kopie van de tekening, is deze steen wederom na restauratie herplaatst.

Weliswaar niet op dezelfde plaats maar aan de achterzijde van de kerk.

De inscriptie was van bijzondere aard:

BERNARD PIETER

TEDING VAN BERKHOUT

OUD VIJF JAREN

1863

EEN KINDJE

OP DEEZ AARDE MINDER

EEN ENGEL

IN DEN HEMEL MEER

Ook van zijn zoon Louis Arnold, die kort daarna in 1864 is overleden, is een ontroerende tekening in de verzameling aanwezig van een jongetje op zijn sterfbed.

Jhr.Louis Henri Teding van Berkhout,2 jaar oud, op zijn sterfbed 5 augustus 1864

getekend door zijn vader Jhr.Willem Hendrik Teding van Berkhout

Het zal voor de beide ouders een droeve tijd zijn geweest.

Jonkheer Willem Hendrik Teding van Berkhout was ook vaak gast aan het Hof van Koning Willem III.

In 1863 stuurt hij een schilderij naar koning Willem III van de oude Hofpoort te Borculo. In 1872 krijgt hij van de particulier secretaris van de koning een bedankbrief hiervoor. Hij woont dan in Schoonhoven,daar maakt hij ook een tekening van de Veerpoort.

Vanaf 1875 krijgt hij vele uitnodigingen van de Koning om audities bij te wonen op paleis het Loo, samen met zijn vrouw.

In 1878 is hij met zijn vrouw aanwezig bij een gala-diner in het paleis.

Ook krijgt hij vrije toegangsbewijzen voor de kapel voor godsdienstoefeningen, de Grote Vijver om er in de winter te schaatsen en en het Park van het Loo.

Ook vraagt hij in 1880 audientie aan bij de koning.

Vanaf 1881 zit hij ook geregeld op het Loo te dineren, zijn vrouw is dan al overleden. Ook heeft hij een vrij toegangsbewijs ,met lakzegel, om het Koninklijk Paleis te betreden.

Vrije toegang tot het Koninklijk Paleis

voor Jonkheer Willem Hendrik Teding van Berkhout

De visitekaartjes in zijn verzameling van onder andere Jhr. L. van Bronkhorst en de Graaf Schimmelpenninck van Nijenhuis geven aan dat hij zich in de hogere hofkringen bevond.

Er was ook een verbinding met de muzikale familie Bouman uit Heerlen.

Antoon Bouman was een van de orkestleden die regelmatig bij de audities aanwezig was. Het is waarschijnlijk dat hij tijdens die audities kennis heeft gemaakt met Antoon Bouman en zijn familie uit Heerlen.

Omstreeks 1882 ,na de dood van zijn vrouw, gaat hij in pension in Heerlen bij de familie Bouman.Hij brengt dan vele kastelen, stadsgezichten en andere bezienswaardigheden van Limburg op het doek of op paneel.

Daar zal hij ook tot zijn overlijden in 1903 blijven.

Enkele van zijn schilderijen

KASTEEL CORTENBACH Jhr. W.H.Teding van Berkhout , houten panneel geschilderd gesigneerd Teding van Berkhout 1889

KASTEEL HOENSBROEK Jhr. W.H.Teding van Berkhout , houten panneel geschilderd gesigneerd Teding van Berkhout

KASTEEL SCHAESBERG Jhr. W.H.Teding van Berkhout ,houten panneel geschilderd gesigneerd Teding van Berkhout 1888

Chronologie van de verzameling van

Jhr.Willem Hendrik Teding van Berkhout(1825-1903)

Documenten in de verzameling op jaartal

1769 Silhouet van Jonkheer Mr.Willem Hendrik Teding van Berkhout (1745-1809)

Tekst: Onder Rijswijk bij Delft.Representant de Nation.vergad.in 1796

Distr.van Delf.

1851 Attestatie van Teding van Berkhout te Heumen op 5 mei 1851

Bron: Attestatie-register van de Ned.Hervormde kerk te Heumen.

Tekst: Den 13e juli met attestatie van Arnhem ingekomen en getuigenis op

5 mei 1851 door Ds.J.Stunnemeijer pred.aldaar.

1862 Tekening grootoor-vleermuis door TvB

1862 Tekening vaas door TvB ,achterzijde "Het stoeterij ten huize Hoekelom",

schets, Chateau d. Egtold

1863 Tekening jongetje op sterfbed genaamd Bernhardje

begraven bij de N.H.Kerk te Heumen, 14 November 1863.

1863 Grafsteen bij het Ned. Hervormde Kerkje te Heumen:

Bernhard Pieter Teding van Berkhout oud vijf jaren

inscr.Een kindje op deez aarde minder een engel in den hemel meer.

(deze steen werd door mij bij de restauratie van de kerk in 1976 ontdekt

en is op mijn verzoek aan de koster wederom naast de kerk geplaatst, de

oorspronkelijke plaats is volgens de tekening vlak voor het graf van

Jonkheer de Maurignault)

1864 Tekening van jongetje op sterfbed, Louis Arnold, Heumen,5 Augustus 1865

1865 Schetsboek tekening Winterswijk

1865 Tekening Directeur Rijk's Belastingen te Zutphen

Tekst bij de tek.Den heer Niemansverdriet, Ontvanger des Rijsbelastingen

te Zutphen na de natuur geteekend TvB

(uitgegomde aantekening hierbij: een gemene kerel, egoïst )

1869 Tekening van de oude Hofpoort te Borculo

(aangeboden aan de koning Willem de derde)

1870 Tekening van landhuis, onbekend

(schetsboek tekening van hetzelfde landhuis)

1872 Brief van 11 mei 1872 van de part.secretaris van de koning om te

bedanken voor de afbeelding van de oude Hofpoort

te Borculo (aan Den Heer H.M.Teding van Berkhout te Schoonhoven)

1875 Uitnodiging voor audities voor Teding van Berkhout en

Madame op paleis Het Loo , mei 1875, 10 audities op

3,4,5,7,8,10,11,12,13,14 mei 1875. Bij het orkest is Mr.Bouman

(Antoon Bouman 1854-1906)aanwezig met een Solo de violoncelle.

Vereist te verschijnen Enfrac.

1876 Wederom 11 uitnodiging voor 13 audities voor Teding van Berkhout en Madame

op Chateau Royal du Loo, van 15-30 mei 1876. Zie 1875.

1878 Gala-diner op paleis Het Loo,vrijdag 30 augustus om 6 uur Enfrac(cravate

blanche).

Inclusief het programma met muziekuitvoering door het muziekkorps van het

4e regiment Hussaren en de menukaart .

1879 Bewijs van toegang voor godsdienstoefening in de kapel van het Paleis

op zondag den 9 november 1879.

1879 Vrije toegang tot den Grooten Vijver voor Jhr Teding van Berkhout om er

schaatsen te rijden. Ingang hek bij de tuinman. Loo D 1879

1880 Brief van de adjudant van de koning vanwege verhindering van de Koning om

audientie te verleenen.

1880 Toegangsbewijs tot Het Koninklijk paleis en het Park van 7 uur voor

tot 7 uur namiddag voor den Heer Jhr.Teding van Berkhout, Loo den

November 1880

1880 Vrij toegangsbewijs met lakzegel tot het Koninklijk Paleis voor Jhr Teding

v Berkhout,Loo, den Mei 1881

1881 Uitnodigingen aan alleen Jhr.Teding van Berkhout juli 1881)

1881 Uitnodiging voor een Diner op het Paleis "Het Loo",Samedi 2 Aout

Uitnodiging voor een Diner op het Paleis "Het Loo",Mardi 2 Aout 1881

Uitnodiging voor een Diner op het Paleis "Het Loo",Mercredi 31 augustus

1882 Vrij toegangsbewijs in Het Park in 1881, zie 1880.

1883 Uitnodiging voor diner op Paleis Het Loo, 17 oktober 1883.

1885 Schetsboek met tekening messenslijper

1885 Tekening strandgezicht

1893 Tekening kasteel Terworm te Heerlen

1903 Visitekaartje van Teding van Berkhout met vermeld de datum van overlijden:

12 februari 1903

Tekeningen van vrienden en kennissen.

Visitekaartjes van Jhr. L.van Bronkhorst en De graaf Schimmelpenninck van

Nijenhuis.

Schetsboek van Jonkheer Teding van Berkhout (amateur schilder).

Dit album is in gebruik geweest van 1865 tot 1903(Er moet nog en schetsboek

zijn van voor 1865, dit bevindt zich waarschijnlijk in een museum in Kleef).

In dit album bevinden zich 50 studies en potloodschetsen, waarvan enkele

ingekleurd: (zie ook opmerkingen a,b, enz.)

Inventaris: (zie onder enkele schetsen)

1. Gezicht op Winterswijk 1865 ( kerk en huizen),zie opmerking a

2. Chalet de Krim, zomerverblijf van de familie Roelvink te Winterswijk

3. Studies, waaronder waarschijnlijk de schilder zelve. .

4. De Slangenburg onder Varseveld in Gelderland.

5. Studies.

6. Kasteel Anholt

7. Studies.

8. Het Walien te Winterswijk, zie b

9. Boerenhuisjes te Kunrade.

10.De Plekenpol te Winterswijk,zie c

11.Eenvoudige woning (turfstekers?)

12.Het oude kasteel Borculo afgebroken in 1871,zie d

13.De Ligtenhorst te Borculo.

14.De ruïne te Terworm bij Heerlen, zie e

15.Kapel van Leenhof bij Heerlen, zie f

16.Kasteel Amstenrade.

17.Kasteel Terworm 1893, zie g

18.De Weltermolen te Welten blj Heerlen.

19.De Doom te Welten, zie h

20.Kasteel Hoensbroek.

21.Kasteel Cortenbach, zie i

22.Kasteel Hoensbroek, zie j

23.Ruine van kasteel Valkenburg.

24.Kasteel Schaesberg, zie k

25.Eenvoudige woningbouw te Heerlen.

26.Studies.

21.Gezicht op Heerlen (kerk en stadhuis), zie l

28.Kolenmijn te Kerkrade.

29.Het Welterhuisje te Heerlen, zie m

30.Herenhuis te Lemiers.

31.Strandgezicht te Loosduinen.

32.Studies.

33.Groot landhuis, zie n

34.Kasteel Tervieren, Revieren.

35.Kasteel Strijdhagen.

36.Pastorie te Haarlo.

37.Kasteel Terworm voor 1889, zie o

38.Boerderij Vijgen" Igge Veld" te Heerlen, zie p

39.Vakwerkboerderij.

40.Studies

4l.Huize Meezenbroek, zie q

42.Ruine kasteel Valkenburg.

43.Strandgezicht.

44.Kasteel ?, zie r

45.Studies.

46.Studies

47.Ruine van een toren.

48.Studies

49.Studies (kolentrein).

50.Huis van de dokter te Klimmen.

Opmerkingen

a. Voor 1865 is er een schetsboek met tekeningen van Heumen en omstreken.

Dit schetsboek bevindt zich waarschijnlijk in een museum in Kleef.

Teding van Berkhout heeft van 1851 tot zeker 1865 in Heumen gewoond.

b. Landgoed tussen Vorden en Almen bij de weg Zutphen-Lochem met veel

bossen. Het Walien ligt in Huppel.

c. Met watermolen.

d. Zie ook oude tekening en artikel van Teding van Berkhout van de Hofpoort

van het hof te Borculo (kasteel behorende bij de stoeterij).

e. Ligt vlak bij het zwembad te Terworm, niet verwarren met het kasteel.

f. Zie foto van J.F.Hennequin uit het plakboek van Teding van Berkhout.

g. Na de verbouwing van 1891, zie ook Heerlen in oude ansichten- Europ.

Bibl. Zaltbommel 1969, bl.159.

h. Zie Heerlen in oude ansichten bl.155, bij restauratie in 1969 door

Rijksmonumentenzorg niet geheel in oorpronkelijke staat teruggebracht.

i. Op hout geschilderd paneel aanwezig ,in slechte staat.

j Op hout geschilderd paneel aanwezig

k. Op hout geschilderd paneel aanwezig,kasteel Schaesberg is geheel vervallen.

1. Zie Heerlen in oude ansichten bl.1O

m. Zie Heerlen in oude ansichten bl.135

n. Zie ook de tekening van Teding van Berkhout in zijn plakboek.

o. voor de verbouwing van 1891, zie ook Heerlen in oude ansichten bl. 158 .

p. Zie Heerlen in oude ansichten bl.119.

q. Zie Heerlen in oude ansichten bl. 148

r. Zie ook de tekening van Teding van Berkhout van l866.

Enkele tekeningen uit zijn schetsboek

1865-1903

Winterswijk 1865

De Ligtenhorst Borculo

Chalet de Krim Winterswijk

Kasteel Anholt Dld.

Het Walien Winterswijk

Kasteel Borculo

Ruine Terworm Eyckholt

Kasteel Amstenrade

Kasteel Terworm

De Doom te Welten (Heerlen)

Kasteel Hoensbroek

Kasteel Cortenbach

Kasteel Hoensbroek

Ruine Kasteel Valkenburg

Het Welterhuiske te Heerlen

Herenhuis te Lemiers

Kasteel Tervieren te Revieren

Kasteel Strijdhagen

Kasteel Terworm voor 1889

Huize Meezenbroek

Kasteel Burg Gemen te Borken Ruine van een toren

Vijgen Igge Veld te Heerlen (Akerstraat)

Groot landhuis

Dit zijn enkele schetsen die nij gemaakt heeft.

WORD VERVOLGD